موسسه مردم نهاد جوانان نجوای یاس

جزوه احکام

مبحث اول آشنایی با مفاهیم

احکام :

مجموعه برنامه های اسلام که وظیفه انسان ها را در رابطه اعمال آن ها مشخص می کند و مشتمل بر بایدها و نبایدهایی است که با انجام دادن و ترک آن ها اطاعت خدا تحقق می یابد

فقه:

دانشی که از احکام شرعی سخن می گوید و آن را بیان می کند

اجتهاد:

در لغت یعنی تلاش و کوشش و در اصطلاح فقه یعنی استنباط و استخراج مسائل شرعی از منابع مربوطه به آن

فقیه:

به کسی که توانایی عملی او در حدی است که بتواند احکام شرعی را از منابع استخراج کند

مرجع تقلید:

به مجتهدی که مردم در احکام دینی به او مراجعه می کنند و براساس نظر عملی و فقهی او عمل می کنند

تقلید:

به کسی که در احکام دینی از محتهد پیروی می کند

مکلف:

کسی که نسبت به احکام شرعی تکلیف دارد یعنی از نظر عقلی، بلوغ و قدرت به جایی رسیده باشد که می تواند براساس آن ها عمل کند و در صورت تخلف بازخواست می شود.

فتوا:

نظر فقهی مجتهد که تحت عنوان حکم شرعی یا حکم خدا بیان می شود

احتیاط:

اگر مجتهد در مساله ای نظر صریح نداده باشد بلکه به طریقی ارائه کرده باشد که مکلف با عمل به آن مطمین باشد به وظیفه خود عمل کرده گویند

 

 

رساله یا توضیح المسائل:

کتاب حاوی نظرات مجتهد که مقلد برای دستیابی به احکام شرعی به آن مراجعه کند

حکم:

دستور به اجرای یک حکم شرعی، تعیین مصداق یا موضوع یا وقت و مکان اجرای حکم شرعی و نیز الزام برای انجام دادن یا ترک کردن به دلیل مصلحت

احتیاط :

عمل کردن به احکام به گونه ای که یقین داشته باشد به وظیفه اش عمل کرده است،احتیاط برای همه جایز نیست کسی که میخواهد احتیاط کند ، باید نظر همه ی مراجع را بداند و به سخت ترین آنها عمل کند

تفاوت احتیاط واجب با احتیاط مستحب :

• فتوا  + احتیاط : احتیاط مستحب(اگر محتهد فتوا داده و احتیاط نیز داشته احتیاط مستحب است)
• احتیاط -  فتوا : احتیاط واجب(اگر مجتهد در مساله فتوا نداده و از ابتدا احتیاط کرده احتیاط واجب است)

تفاوت حکم با فتوا

حکم ولی فقیه مقدم و مخالفت با آن حرام است و بر مراجع و بر مقلدان آن مرجع میز تبعیت لازم است

برنامه های اسلام :

• ·        الف ) برنامه های اعتقادی « اصول عقاید»  : توحید ، معاد و ... ،تقلید جایز نیست و خود فرد باید یقین کند
• ·        ب ) دستورهای عملی « فقه یا احکام » : بایدها و نبایدهای اسلام ، تقلید جایز است
• ·        ج )مسائل اخلاقی : آموزه های پرورش دهنده ی روح و جسم انسان

شیوه های دستیابی به احکام :

• ·        اجتهاد
• ·        تقلید
• ·        احتیاط

ویژگی های احکام :

• ·        عمیق هستند » به جسم و روح توجه میکند «
• ·        گسترده هستند » جزء نگر و کل نگر «
• ·        دقیق
• ·        پرجاذبه
• ·        پر استقلال

 

 

اقسام احکام

الف ) احکام تکلیفی : وظیفه را نسبت به اعمال فرد مشخص میکند که به پنج دسته تقسیم میشوند

• ·        واجب : اعمالی که باید انجام دهیم و ترک آن موجب گناه میشود
• ·        حرام : اعمالی که ترک آن واجب است و انجام آن باعث گناه میشود
• ·        مستحب : اعمالی که انجام آن ثواب دارد ولی ترک آن باعث گناه نمیشود
• ·        مکروه : اعمالی که ترک آنها بهتر از انجام آنهاست ولی انجام دادن آن باعث گناه نمی شود
• ·        مباح : اعمالی که چه انجام شوند و چه انجام نشود ، ثواب و گناهی ندارد

ب) احکام وضعی : اعمالی که وضعیت اشیاء را در ارتباط اعمال انسان مشخص میکند مثلا در مباح ، اگر برای انجام کار نیت خدایی داشته باشیم ثواب دارد و در صورتی که نیت غیر خدایی باشد ، گناه است

منابع احکام :

• ·        قرآن
• ·        سنت : قول و فعل و تقریر معصوم » ع «
• ·        عقل
• ·        اجماع : اتفاق نظر فقها بر حکمی از احکام شرعی

شرایط مرجع تقلید :

• ·        عدالت
• ·        زنده بودن
• ·        شیعه دوازده امامی بود
• ·        بنا بر احتیاط واجب ، اعلم بوده و حریص به دنیا نباشد
• ·        اجتهاد
• ·        عقل و بلوغ
• ·        مرد بودن
• ·        حلال زادگی

راه های تشخیص اجتهاد و اعلمیت مرجع تقلید :

• ·        آزمودن و شناخت شخصی در صورتی که خودش اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد
• ·        شهرتی که مفید علم باشد یعنی بین اهل خبره به اعلمیت و اجتهاد مشهور باشد
• ·        گواهی دو نفر عالم عادل اهل خبره به شرطی که 2 نفر عادل دیگر با گفته آنان مخلفت نکنند

 

 

 

 

 

چند نکته مهم

• ·        ماندن برای تقلید از یک مجتهد فوت شده باید با اجازه مجتهد زنده باشد
• ·        کسانی که بر تقلید از یک مجتهد فوت شده باقی مانده است در مسائلی که مجتهد فوت شده فتوا نداده یا مسائل جدید است باید از مجتهد زنده تقلید کند
• ·        رفتن از مجتهد غیر اعلم به اعلم بنابر احتیاط واجب است
• ·        رفتن از مجتهد زنده به زنده در صورت اعلم بودن بصورت مساوی جایز نیست
• ·        رفتن از مجتهد اعلم به غیر اغلم جایز نیست
• ·        رفتن از مجتهد زنده به مجتهد فوت شده بنابر احتیاط واجب نیست
• ·        رفتن از مجتهد که از او تقلید کرده و از دنیا رفته به مجتهد زنده احتیاط مستحب است
• ·        رفتن از مجتهدی که مدتی از او تقلید کرده و متوجه شده ایم که اهلیت فتوا نداشته به مجتهد دیگر واجب است

 

مبحث دوم وضو ، تیمم و غسل

 مسائل مربوط به نماز

• ·        مقدمات(پیش از نماز): طهارت_ لباس- مکان – قبله – اذان و اقامه
• ·        مقارنات(متن نماز)
• ·        مبطلات نماز(باطل کننده های نماز)

طهارت

• ·        ظاهری: پاک بودن بدن، لباس، خوراک، نوشیدنی از آلودگی و نجاست
• باطنی: با انجام دادن برخی اعمال(وضو،غسل، تیمم) طهارت بدست می آید

اعمال وضو :

• ·        شستن صورت و دست راست و چپ : شستن صورت از جایی که موی سر روییده تا آخر چانه به وسیله تمام کف دست (گردی صورت ) کسی که مو ندارد از جایی که بطور معمول مو می روید را باید حساب کند. مقدار طولی از جایی که مو روییده تا آخر چانه و مقدار عرضی فاصله بین انگشت وسط و انگشت شست
• ·        شستن دست ها : از آرنج تا نوک انگشتان
• ·        مسح ( سر ، پای راست و چپ ) و مسح پاها : روی پا ، از نوک انگشتان تا برآمدگی ( به فتوای برخی مراجع از نوک انگشتان تا آخر روی پا (مفصل )

نکات شستن صورت و دست ها :

• ·        بنابر احتیاط واجب ، شستن باید از بالا به پایین باشد و اگر از پایین به بالا بشوید ؛ وضو باطل است .
• ·        در صورت داشتن محاسن یا ابروی پرپشت شستن روی محاسن و ابرو کفایت می کند و رسیدن آب به پوست لازم نیست.
• ·        شستن داخل بینی و دهان و مقداری از لب و چشم که هنگام بستن دیده نمی شود واجب نیست ؛ ولی برای بدست آمدن یقین از شسته شدن همه قسمت های واجب شستن مقداری از آنها واجب است .
• ·        شستن اعضای وضو بار اول واجب و باردوم : جایز ( به فتوای برخی مراجع مستحب )  ولی بارسوم : حرام
• ·        مقصود از شستن ، آب ریختن نیست ؛ شستن کامل است . یعنی اگر یک بار به طور کامل به نیت وضو تمام صورت یا دست را بشوید و بار دوم هم به صورت کامل بشوید ؛ بار سوم حرام است . بنابراین اگر چندین مرتبه هم آب بریزد ولی به همه جای عضو نرسد یکبار محسوب نمی شود . و اگر با یکبار آب ریختن یا فروبردن در آب تمام عضو را فرا گیرد یک بار شستن محسوب می شود . در صورتی که مسح ، از آب شستن سوم باشد وضو باطل است ؛ زیرا سه بار شستن حرام بوده و مسح باید از آب وضو انجام شود .
• ·        برای اطمینان از شسته شدن آرنج کمی بالتر از محدوده را می شوییم و محدوده شستن دست از آرنج تا نوک انگشتان است.

مسح سر

• ·        مسح سر با آب غیر وضو جایز نیست و جای مسح : یک قسمت از چهار قسمت سر که بالای پیشانی است ( جلوی سر )
• ·        مقدار واجب مسح : به مقداری که اگر کسی ببیند ؛ بگوید مسح کرد . ( احتیاط مستحب : پهنای سه انگشت بسته و طول یک انگشت )
• ·        مسح با دست چپ به فتوای برخی مراجع جایز است . مسح لازم نیست بر پوست سر باشد ؛ بلکه برموی جلوی سر هم صحیح است . مگر موی سر به قدری بلند باشد که هنگام شانه زدن روی صورت بریزد ؛ که در این صورت باید پوست سر یا قسمت پایین ( بیخ ) مو را مسح کند .

 مسح پا

مقدار واجب مسح طول : از سرانگشت تا برآمدگی پا ( به فتوای برخی مراجع تا آخر مفصل پا ) و  عرض : هراندازه باشد کافیست حتی به اندازه یک انگشت

 احتیاط مستحب : همه روی پا

پای راست را باید قبل از پای چپ مسح کرد ولی لازم نیست پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح کند . ( به فتوای برخی مراجع مسح همزمان پاها نیز صحیح است و لازم است پای راست با دست راست و پای چپ با دست چپ مسح شود . )

مسائل مشترک مسح سر و پا :

• ·        در مسح باید دست را بر سر و پاها بکشد و اگر دست را نگه دارد و سر یا پارا به آن بکشد وضو باطل است ولی اگر موقعی که مسح را می کشد سر یا پا مختصری حرکت کند اشکالی ندارد .
• ·        اگر برای مسح ، رطوبتی در کف دست نمانده باشد ، باید از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد و با آن مسح کند . و نمی تواند دست خود را با آب غیروضو خیس کند و با آن مسح کند . ( به فتوای برخی مراجع باید از صورت و ریش خود آب بگیرد .
• ·        محل مسح باید خشک باشد ولی اگر رطوبت آن به قدری کم باشد که مانع از تاثیر رطوبت دست برآن نباشد مانع ندارد .
• ·        پین دست و محل مسح نباید مانعی وجود داشته باشد هرچند بسیار رقیق و نازک باشد و رطوبت به پوست برسد ( مگر درحال ناچاری )
• ·        محل مسح باید پاک باشد

وضوی ارتماسی :

در وضوی ارتماسی انسان صورت و دست هارا به قصد وضو در آب فرو برده و بیرون می آورد . چون در وضوی ارتماسی نیز باید ترتیب مراعات شود و دست و صورت از بالا به پایین شسته شود ؛ وضوی ارتماسی به روش های زیر انجام می شود .

• ·        به قصد وضو صورت را از پیشانی دست را از آرنج ور آب فرو برده وتا موقعی که آنها را از آب بیرون می آورد و ریزش آب تمام می شود به نیت وضو باشد . ( چون آبی که بر دست باقی می ماند و در مسح بکار می رود باید آب وضو باشد . )
• ·        بدون قصد وضو ، صورت و دست را در آب فرو برد و به قصد وضو بیرون می آورد که صورت را باید ابتدا از پیشانی بیرون آورد و دست ها را از آرنج

* اگر بعضی از اعضای وضو را ارتماسی و بعضی را غیرارتماسی انجام دهد اشکال ندارد

 

شرایط وضو

 وضو با شرایط زیر صحیح است و از بین رفتن هریک از آنها وضو را باطل خواهد کرد

• ·        آب وضو پاک باشد ( نجس نباشد )
• ·        آب وضو وظرف آن غصبی نباشند .
• ·        آب وضو از چیزی گرفته نشده باشد ( مانند آب هندوانه ) یا با چیزی مخلوط نشده باشد به صورتی که دیگر به آن آب نگویند ( مانند شربت )
• ·        ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد .

 

شرایط اعضای وضو

• ·        اعضای وضو در زمان شستن و مسح باید پاک باشد .
• ·        مانعی برای رسیدن آب به آن وجود نداشته باشد .
• ·        اگر در بین وضو جایی که شسته یا مسح کرده نجس شود وضو صحیح است
• ·        اگر در بین وضو جایی که شسته یا مسح کرده نجس شود وضو صحیح است .
• ·        اگر غیر از اعضای وضو ، جایی از بدن نجس باشد وضو صحیح است . بهتر است اگر مخرج بول و غائط را تطهیر نکرده ابتدا آن را تطهیر کند ، سپس وضو بگیرد ) .
• ·        خطوط قلم ، خودکار ، کرم و ... درصورتی که جرم نداشته باشد مانع نیست ولی اگر جرم دارد باید برطرف شود .
• ·        خالکوبی هایی که جرم ندارد و صرفا جوهر است و جذب پوست می شود برای وضو اشکال ندارد .
• ·        مستحب است که آقایان پشت آرنج و خانم های داخل آرنج را برای وضو بشورند.
  داشتن النگو و انگشتر اگر تنگ نباشد و آب از زیرش جریان پیدا کند،مانعی ندارد.در غیر این صورت باید درآورده شود.
• ·        داشتن لاک برای وضو،در انگشتان دست باطل است.
• ·        درانگشتان پا،اگر برخی از انگشتان باشد،صحیح است اما اگر همه ی انگشتان باشد،باطل است.

شرایط کیفیت وضو :

• ·        رعایت ترتیب : اگر ترتیب اعمال وضو بهم بخورد وضو باطل است
• ·        رعایت موالات :اگر بین اعمال وضو به قدری فاصله بیفتد که هنگامی که می خواهد جایی را بشوید یا مسح کند ، رطوبت جای قبلی خشک شده باشد وضو باطل است . ولی اگر رطوبت کمی هم باقی مانده باشد وضو صحیح است(راه رفتن بین وضو اشکال ندارد . اگر پس از شستن صورت و دست ها چند قدم بردارد بگونه ای که موالات به هم نخورد سپس مسح هارا انجام دهد بلامانع است .)
• ·         خودش وضو بگیرد :فرد اگر خود می تواند اعمال وضو را انجام دهد نباید از دیگری کمک بگیرد ولی اگر شخص دیگری آب روی دست او می ریزد و او خود اعمال وضو را انجام میدهد بلامانع است اگر چه مکروه است  و همچنین کسی که توانایی وضو گرفتن ندارد باید نایب بگیرد که اورا وضو دهد . چنانچه نایب مزد هم بخواهد در صورت توانایی باید بدهد ولی خود او باید نیت وضو کند . ( به فتوای برخی مراجع نایب نیز باید نیت وضو کند . ) و یا کسی که در وضو از کسی کمک می گیرد هرجا را که بتواند باید خود انجام دهد و کمک نگیرد . کسی که دیگری را وضو می دهد ، در مسح باید دست او را بر سر و پاهایش بکشد مگر آنکه ممکن نباشد که در آن صورت باید از دست او رطوبت بگیرد و با دست خود مسح اورا انجام دهد چنانچه ممکن است تیمم هم بنماید

 

شرایط وضوگیرنده :

• ·        استفاده از آب برای او مانعی نداشته باشد و کسی که می داند یا می ترسد اگر وضو بگیرد مریض می شود باید تیمم کند و اگر وضو بگیرد باطل است ولی اگر نداد ضرر داشته و بعد متوجه شود وضویش صحیح است.
• ·        با قصد قربت وضو بگیرد:  برای انجام فرمان خدا باشد و برای ریا نباشد(نیت لازم نیست بر زبان یا قلبت آورده شود همین مقدار که بداند دارد وضو می گیرد کافی است
• ·        اگر وقت نماز به حدی تنگ است که اگر وضو بگیرد تمام یا قسمتی از نماز بعد از وقت خوانده می شود باید تیمم کند.

 

 

 وضوی جبیره ای

دوایی که بر زخم می گذارند و چیزی که با آن زخم یا عضو شکسته را میبندند جبیره نام دارد و اگرشخصی که بر اعضای وضویش زخم یا شکستگی است ؛ چنانچه بتواند باید به طور معمول وضو بگیرد . مثلا اگر روی زخم باز باشد ولی آب برای آن مضر نباشد یا روی زخم بسته باشد ولی باز کردن آن ممکن باشد و آب ضرر نداشته باشد . اگر زخم روی صورت و دست هاست و روی آن باز و آب برای آن مضر است چنانچه گذاشتن پارچه و امثال آن روی زخم ممکن نباشد ، شستن اطراف آن کافیست . ( به فتوای برخی مراجع علاوه بر وضو تیمم نیز لازم است . ) و همچنین اگر زخم یا شکستگی در محل مسح است و روی آن باز است  چنانچه امکان مسح نباشد باید پارچه پاکی روی آن بگذارد و سپس مسح کند ، ولی اگر گذاشتن پارچه ممکن نیست باید به جای وضو تیمم کند و بهتر است یک وضو بدون مسح نیز انجام دهد

نکته:

• ·        کسی که نمیداند وظیفه اش وضوی جبیره ایست یا تیمم ، باید هردو را انجام دهد .
• ·        کسی که در کف دست با انگشت ها جبیره دارد و و در موقع وضو دست تر روی آن کشیده است ؛ میتواند سر وراهارا باهمان رطوبت مسح کند یا از جاهای دیگر وضو رطوبت بگیرد .
• ·        اگر در صورت و دست ها چند جبیره باشد ، باید بین آنها را بشوید و اگر در محل مسح ها چند جبیره باشد . باید بین آنها را مسح کند و در جاهایی که جبیره است باید به دستور وضوی جبیره ای عمل کند .

مقدار جبیره و وظیفه وضو گیرنده

• ·        اگر جبیره تمام اعضای وضو را گرفته باشد باید تیمم کند .
• ·        اگر جبیره بعضی از اعضای وضو را گرفته باشد ، مثل تمام صورت با تمام یک دست باید وضوی جبیره ای بگیرد .
• ·        اگر جبیره بیشتر اعضای وضو را گرفته باشد یا بیش از حد معمول اطراف زخم را پوشانده باشد و برداشتن آن ممکن نباشد ؛ باید وضوی جبیره ای بگیرد و تیمم هم انجام دهد .

 شکیات وضو :

• ·        کسی که نمی داند وضو گرفته یا نه باید وضو بگیرد .
• ·        کسی که نمی داند وضویش باطل شده یا نه ، لازم نیست دوباره وضو بگیرد .
• ·        اگر فرد در بین نماز شک کند وضو گرفته یا نه نمازش باطل است .
• ·        اگر پس از خواندن نماز شک کند باوضو بوده یا نه ، نماز خوانده شده صحیح است ولی برای نمازهای بعدی باید وضو بگیرد .
• ·        اگر پس از وضو شک کند مانعی بر اعضای وضو بوده یا نه ، وضویش صحیح است .
• ·        اگر می داند چیزی بر اعضای وضو چسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می کند یا نه ، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند ( اگر پس از وضو متوجه شود مانعی در اعضای وضو وجود داشته ولی نداند هنگام وضو بوده یا نه وضویش صحیح است ولی اگر بداند بوده و او متوجه آن نبوده باید دوباره وضو بگیرد . و همچنین کسی که زیاد شک می کند نباید به شک خود اعتنا کند . )

شرایط آب وضو

• وضو گرفتن با آب نجس و آب مضاف باطل است ، خواه انسان بداند آن آب نجس یا مضاف است یا نداند ، یا فراموش کرده باشد .
• آب وضو باید مباح باشد غصبی نباشد یعنی وضو گرفتن با آبی که صاحب آن راضی نیست یا آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه یا آبی که وقف افراد خاصیست ، مانند وضوخانه برخی از مدارس ، هتل ها ، مسافرخانه هاو ... صحیح نیست

 

مبطلات وضو :

• ·        خارج شدن ادرار یا مدفوع
• ·        خارج شدن باد معده یا روده از مخرج غانظ
• ·        خواب به حدی که گوش نشنود و چشم نبیند . چرت زدن اگر در این حد نباشد وضو باطل نمی شود .
• ·        چیزهایی که عقل را از بین می برد ؛ مانند : دیوانگی ، بیهوشی و مستی
• ·        آنچه سبب غسل می شود مانند جنابت و مس میت ( به فتوای برخی مراجع مس میت وضو را باطل نمی کند . )
• ·        استحاضه زنان ( استحاضه زنان وضو را باطل می کند و در برخی موارد نیازی به غسل ندارد . )

تیمم
مواردی که تیمم واجب می شود:

• نبودن آب
• ترس از زنده بودن در صورت استفاده از اب و کم امدن برای اشامیدن
• اب برای انسان ضرر داشته باشه
• نبودن اب کافی برای تطهیر لباس یا از بین بردن نجاست
• نبودن زمان کافی برای وضو یا غسل

 

چگونگی انجام تیمم:

• ابتدا اقدام به نیت کردن بکنید:« بسم اله الرحمن الرحیم و آن گاه نیت تیمم» در نیت تیمم باید مشخص شود که بجای وضواست یا غسل اگر بجای وضو باشد بدل از وضو و اگر بجای غسل باشد بدل از غسل
• سپس کف هر دو دست خود را با هم روی چیزی که قرار است روی آن تیمم کنید بزند.
• در مرحله بعدی کف هر دو دست خود را به پیشانی از جایی که موی سرتان می روید بکشید. تا جایی که بنابر احتیاط واجب دست هایتان تا ابروها و بالای بینی کشیده شود.
•  بر طبق فتوای مقام معظم رهبری بنابر احتیاط واجب دست ها یکبار دیگر روی زمین یا چیزی که تیمم برآن صحیح است زده و بعد به کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست بکند آنچنانکه همه پشت دست مسح شود.
• حال پشت دست چپ را نیز به همین منوال انجام دهد به طوری که با کف دست راست خود به پشت دست چپ بکشد.

 

شرایط صحت تیمم:

• اعضای تیمم پاک باشد
• پیشانی و دست ها باید از بالا و پایین مس کشیده شود
• تیمم بر خاک،ریگ، اقسام سنگ، گل پخته صحیح است.
• اگر انگشتر در دست هست برای تیمم باید در آورد

 

 

 

احکام کلی

• اگر خاکی که برای تیمم می خواهیم استفاده کنیم غصبی باشد تیمم مشکل دارد
• اگر آب یا ظرف غصبی بود باید تیمم کرد
• اگر انسان می خواد روی سنگ تیمم کند لازم نیست روی سنگ گرد یا غبار باشد البته احتیاط مستحب این است که گرد غبار باشد .
• اگر بدون دلیل انسان تیمم کند و عذری نداشته باشد تیممش باطل است
• اگر تیمم به جای غسل جنابت باشد می شود با آن نماز خواند
•  اگر تیمم به جای غسل به جز غسل جنابت انجام شد برای خواندن نماز باید اگر اب برای وضو داشت وضو بگیرد و اگر اب به اندازه نبود باید تیمم بدل از وضو بگیرد و تنها با تیمم بدل از غسل نمی تواند نماز بخواند

• کسی که شک دارد در وقت باقی مانده می تواند نماز بخواند یا نه اینجا که شک کرد می تواند به جای وضو یا غسل
  تیمم کند
• اگر  کسی وقت دارد که وضو یا غسل کند و فقط نمازش را بدون اعمال مستحبی نماز مثل اذان و اقامه بخواند باید این عمل را انجام بدهد و نباید تیمم کند بعد در عوض نمازش را کامل با اعمال مستحبی بخواند

غسل

واجب

• ·        مشترک(جنابت_ مس میت_میت)
• ·        بانوان(حیض_استحاضه_نفاس)

مستحب

• ·        زمانی(غسل برای زمان خاص مثل شب قدر، روز عرفه مستحب است)
• ·        مکانی(غسلی که به جهت رفتن به مکان معینی مثل مسجد الحرام مستحب می شود)
• ·        فعلی(غسلی که برای انجام کارخاصی مثل احرام عمره یا حج مستحب است)
  
  

چگونگی انجام غسل
اول: ترتیبی( اول سر و گردن را بشوید و سپس نیمه راست بدن و بعد نیمه چپ بدن)
دوم: ارتماسی( با نیت غسل یکباره به زیر آب برود بطوری که تمام بدن در آب قرار بگیرد و یا به تدریج زیرآب برود و در نهایت تمام بدن زیر آب باشد یا زیرآب رفته و در آب به نیت غسل بدن را حرکت دهد)

 

 

 

 

احکام غسل

• ·        شرایطی که برای وضو گفته شد، مانند پاک بودن آب و غیر آن در غسل هم شرط است، ولی در غسل، شستشو از بالا به پایین و نیز پی در پی شستن اعضای بدن لازم نیست، بلکه می‌تواند در وسط غسل، مدتی به کار دیگر بپردازد و سپس غسل را از همان محل که مانده است، ادامه دهد.
• ·        هرگاه در زمان غسل، مثلاً ادرار کند به صحت غسل ضرر نمی‌رساند و لازم نیست که غسل را از نو شروع کند و باید آن را ادامه دهد
• ·        کسی که چند غسل بر او واجب است می تواند به نیت همه آن ها یک غسل بجا آورد
• ·        اگر کسی غسل جنابت انجام داد دیگر وضو نیازی نیست
• ·        در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن لازم نیستو اگر هر قسمتی پیش از غسل تطهیر شود کافی است
• ·        غسل جیبره مثل وضو جبیره است ولی بنابر احتیاط واجب باید آن راترتیبی بجا آورد
• ·        در غسل لازم نیست تمام بدن دست کشیده شود و آب به تمام بدن برسد کافی است
• ·        اگر در بین غسل یکی از مبطلات وضو پیش آید وضو باطل نمی شود ولی باید برای نماز وضو بگیرد حتی اگر غسل جنابت باشد

غسل جنابت

اگر کسی جنب شود و یا آمیزش کند هرچند منی خارج نشود جنب می شود

 

اعمال حرام بر جنب

• ·        رساندن جایی از بدن به خط‏‎ ‎‏قرآن یا به اسم خدا و پیغمبران و امامان ـ علیهم الصلاة و السلام
• ·        رفتن در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر ‏‏صلی الله علیه و آله وسلم‏‏ حتی اگر از ‏‏یک‏‎ ‎‏در داخل و از در دیگر خارج شود.
• ·        توقف در مساجد دیگر، ولی اگر از یک‏‎ ‎‏در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود، مانعی ‏‏ندارد. و‏‎ ‎‏احتیاط واجب آن است که در حرم امامان ‏‏علیهم السلام‏‏توقف ننماید، و بهترآن است که‏‎ ‎با حال جنابت از آنها عبور هم ننماید.
• ·        گذاشتن چیزی در مسجد؛ هرچند‏‎ ‎‏از بیرون مسجد و یا در حال عبور از آن بگذارد.
• ·        خواندن سوره ای که‏‎ ‎‏سجدۀ واجب دارد

اعمال مکروه بر جنب

• ·        خوردن و آشامیدن (اگر وضو بگیره کراهت از بین می رود)
• ·        خوابیدن بدون وضو
• ·        همراه داشتن قرآن
• ·        خواندن بیش از 7آیه از قرآن
• ·        تماس با جلد و حاشیه قرآن

 

 

 

مبحث سوم نجاست و طهارت

نجس

 آن چیزی است که به خودی خود نجس است و به آن «عین نجس»می گویند.شامل خون،منی،مردار،مدفوع،ادرار،خوک،سگ،شراب و هر مایع مست کننده،آبجو،کافر،عرق شتر نجاست خوار.

 متجنس

 آن چیزی است که خود نجس نیست و با برخورد عین نجس،نجس می شود مانند فردی که لباسش با ادرار نجس شده است.

ادرار و مدفوع

• ·        ادرار و مدفوع همه ی حیوانات حرام گوشت و دارای خون جهنده مثل گربه و روباه نجس است.
• ·        ادرار و مددفوع حیوانات حلال گوشت و حیواناتی که خون جهنده ندارند،پاک است.
• ·        ادرار و مدفوع حیوانات با گوشت مکروه مثل اسب و الاغ پاک است
• ·        فضله پرندگان حرام گوشت مثل کلاغ نجس است
• ·        ادرار و مدفوع حیوانی که معلوم نیست حلال گوشت است یا حرام گوشت پاک است
• ·        فضله حیوانی که معلوم نیست خون جهنده دارد یا نه مثل موش و سوسک پاک است

انسان مرده

انسان مرده حتی اگر بدنش سرد نشده باشد  تمام بدنش حتی ناخن، مو و دندان او نجس است مگر شهید در میدان جنگ و یا فرد فوت شده را غسل داده باشند و کسانی که در بمب گذاری یا ترور شهید شده باشد یا افرادی که در جنگ مجروح شده و در راه جان داده باشد جز این استثنا نیستند

مردار

• ·        حیوان مرده که به طریق شرعی ذبح نشده باشد
• ·        مردار سنگ و خوک تمام اجزای بدنش نجس است
• ·        مردار حیوانی که خون جهنده دارد بجز سگ و خوک اجزای دارای روح مثل گوشت و پوست آن حرام و اجزای بدون روح آن مثل مو و شاخ پاک است
• ·        مردار حیوانی که خون جهنده ندارد جز سگ و خوک تمام اجزای آن پاک است
• ·        اجزایی که در حال حیات از بدن انسان یا حیوان با خون جهنده جدا می شود در حکم طهارت و نجاست با اجزای مردار تفاوتی ندارد یعنی اجزای بدون روح پاک و دارای روح نجس است

احکام اشیای چرم

• ·        اشیایی که از اجزای بدون روح حیوان بجز سگ و خوک تهیه شده پاک است هرچند ذبح شرعی نشده باشد و یا غیر مسلمان آن را ساخته و در بازار غیر مسلمان به بفروش برسد بنابراین لباس های پشمی،کرکی،مویی پاک است ولی اگر از مردار یا حیوان حرام گوشت باشد نماز با آن باطل است
• ·        اشیایی که از اجزای روح دار مردار حیوان با خون جنده تهیه شود نجس است مانند چیزهایی که از چرم تهیه شود مثل کیف، کفش، کلاهف کمربند، کاپشن،دستبند و بند ساعت
• ·        چیزی که معلوم نیست چرم است یا نه محکوم به طهارت است
• ·        چیزی که معلوم نیست از حیوان با خون جهنده دار است یا نه محکوم به طهارت است

احکام شیر و فرآورده های لبنی

• ·        شیر و فرآورده های لبنی که از حیوان حلال گوشت زنده گرفته می شود همگی پاک و خوردن آن حلال است هر چند غیر مسلمان آن را تهیه کرده باشد یا در بازار غیر اسلامی به فروش برسد مگر آنکه انسان یقین کند نجس شده است
• ·        شیر و فرآورده های لبنی حیوان حرام گوشت حرام است

خون

• ·        خون انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد مثل مرغ و گوسفند نجس است
• ·        خون حیوانی که خون جهنده ندارد مثل ماهی و پشه پاک است
• ·        خونی که گاهی در تخم مرغ دیده می شود نجس نیست ولی بنابراحتیاط واجب از خوردن آن اجتناب شود
• ·        خونی که از لثه بیرون می آید اگر با آب دهان مخلوط شود و از بین رود پاک است و در صورت فرو بلعیدن اشکال ندارد
• ·        خونی که به واسطه کوبیده شدن زیر ناخت و زیر پوست می میرد تا زمانی که زیر ناخن یا پوست است و راهی به بیرون ندارد، بیرون آوردن آن لازم نیست و وضو و غسل هم اشکال ندارد
• ·        شی قرمزی که معلوم نیست خون است یا نه باید طهارت صورت گیرد
• ·        خونی که معلوم نیست از حیوان خون جهنده دار است یا نه باید طهارت صورت گیرد
• ·        خون حیوانی که معلوم نیست خونش جهنده دارد است یا نه باید طهارت صورت گیرد
• ·        زردآبه ای که در حال بهبودی زخم در اطراف آن پیدا می شود و معلوم نیست با خون مخلوط شده است یا نه باید طهارت صورت گیرد

شراب

• ·        شراب و هر مایع مست کننده حتی در صورت جامد شدن نجس است
• ·        شی جامد مست کننده حتی در صورت ساییده شدن یا مخلوط با آب مثل بنگ و حشیش نجس نیست
• ·        آب انگور جوش آمده اگر مست کننده باشد نجس است و اگر مست کننده نباشد حتی در صورت خوردن نجس نیست
• ·        خرما و کشمش اگر همراه غذا بپزد و حتی اگر بجوشد حرام نیست

 

کافر

• ·        افراد منکر خدا
• ·        افراد منکر توحید
• ·        افراد نبوت پیامبر اکرم
• ·        افرادی که در صورتی که می داند آن چیز ضروری دین است ولی انکار می کند
• ·        افرادی که به ائمه اطهار دشنام می دهند و یا آن ها دشمنی می ورزند

 

 

 

 

 

نکته

• ·        اگر شی پاک به چیز نجس برخورد کند و یکی از آن دو تر باشد و رطوبت به دیگری منتقل شود نجس می شود
• ·        اگر معلوم نباشد پاک و نجس بهم خورده اند یا خیر آن چیز پاک است
• ·        اگر معلوم نباشد چیز پاک و نجس مرطوب بوده است یا خیر آن چیز پاک است
• ·        اگر معلوم نباشد روطبت یکی به دیگری سرایت کرده است یا نه آن چیز پاک است
• ·        خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است
• ·        اگر انسان ببیند کسی چیز نجسی را می خورد یا با لباس نجس نماز می خواند لازم نیست به او تذکر دهد مگر اینکه میزبان باشد
• ·        اگر انسان نداد چیز پاک نجس شده یا نه پاک است
• ·        وسایل منزل کسانی که بطور کامل مقید به طهارت و نجاست نیستند حتی اگر مسلمان نباشد در صورتی که یقین به نجس شدن آن ها نباشد پاک است
• ·        عطر و ادکلنی که غیر مسلمان ساخته ولی معلوم نیست با بدن وی تماس داشته یا نه پاک است
• ·        خوراکی هایی از قبیل شکر، قند، بیسکویت، شکلات، آدامس و... اگر در ساخت آن غیر مسلمان دست داشته ولی یقین به تماس با بدن وی نداریم و به گونه ای دیگر نجس نشده باشد پاک است

 

مطهرات

آن چیزی که نجاست را پاک می کند

اقسام مطهرات

• ·        آب
• ·        زمین
• ·        آفتاب

انواع آب و احکام آن

• ·        آبی که از آسمان ببارد آب باران گویند. اگر به چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست یکبار ببارد پاک می شودو اگر به فرش و لباس و زمین نجس ببارد خیس شود پاک می شود و همچنین هرگاه آب باران در جایی جمع شود اگر چه کمتر از آب کر(417/377 کیلوگرم) باشد تا موقعی که باران ببارد حکم آب کررا دارد و چنانچه با نجاست برخورد کند پاک است تا زمانی که بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد پاک است
• ·        آبی که از زمین می جوشد و جریان دارد آب جاری و آبی که از زمین می جوشد و جریان ندارد آب چاه گویند. تا زمانی که بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشند پاک هستند و در تطهیر اشیای نجس آب چاه و آب جاری حکم آب کثیر را دارند
• ·        آبی که از زمین نمی جوشد و از آسمان نمی بارد آب راکد است.اگر آب راکد به انداز آب کر یعنی(417/377کیلوگرم) باشد آب کثیر است مثل آب های لوله های ساحتمان و تا زمانی که بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته پاک است و آب راکدی که کمتر از آب کر باشد آب قلیل است و با برخورد با نجاست نجس می شود و آب قلیلی که روی یک چیز نجس ریخته می شود تا نجاست را برطرف کند نجس شده و دیگر نمی تواند برای تطهیر از آن استفاده کرد
• ·        آبی که از چیزی گرفته شود مثل آب سیب یا با چیزی مخلوط شود مثل شربت آب مضاف است. آب مضاف چیز نجس را پاک نمی کند و با برخورد با چیز نجس ولو در حد کم نجس می شود و همچنین وضو و غسل با آب مضاف باطل است

 

چگونگی تطهیر اشیای نجس

• ·        ظرفی بجز ظرفی که در آن با شراب نجس شده و یا سگ و خوک در آن چیز روان خورده باشند با آب کثیر یک مرتبه و با آب قلیل سه مرتبه پاک می شود
• ·        اشیا بجز ظرف اگر با ادرار نجس شده باشد با آب کثیر یک مرتبه و با آب قلیل سه مرتبه پاک می شود
• ·        اشیا بجز ظرف که با غیر از ادرار نجس شده باشد چه با آب قلیل و چه با آب کثیر یک مرتبه پاک می شود
• ·        برای تطهیر اشیای نجس ایتدا عین نجاست باید برطرف شود و سپس به تعداد گفته شده باید آب کشید
• ·        فرش، لباس و چیزهایی مثل آن ها که آب را به خود می گیرد و قابل فشردن است چنانجه آب قلیل تطهیر می شود باید بعد از هر بار شستن آب آن را باید فشار داد تا آب داخل آن بیرون بیاید و در آب کثیر و جاری احتیاط واجب باید آب داخل آن گرفته شود
• ·        ظرف نجس در آب کثیر یک بار در آب فرو برده و بیرون آورده شود و در آب قلیل سه مرتبه پر از آب کرده یا در آن آب ریخته و هر بار طوری برگرداند که به جاهای نجس برسد و بیرون بریزد

 

چگونگی تطهیر آب نجس

• ·        برای تطهیر آب قلیل نجس شده باید از آب کثیر، آب جاری یا چاه استفاده کرد و همچنین باران برآن ببارد و با آن مخلوط شود و اگر بو یا رنگ یامزه نجاست گرفته با آن مخلوط شود و از بین برود
• ·        برای تطهیر آب کثیر یا جاری یا چاه باید به اندازه آب کر، جاری یا چاه به آن اضافه شود یا باران بر آن ببارد تا بو، رنگ، مزه نجاست از آن گرفته شود و با افزودن مواد شیمیایی، رنگ، بو، طعم آن عوض شود آن پاک نمی شود

چگونگی تطهیر زمین نجس

ابتدا عین نجاست را برطرف کرد و سپس آب کثیریا جاری بر آن گرفته به صورتی که تمام نجاست را فرا گیرد.هنگام تطهیر اگر آب جاری شده به داخل چاه می رود یا از آن بیرون می رود تمام جاهایی که آب جاری شده پاک می شود و اگر زمین به گونه ای است که آب بر آن جاری نمی شود و یا اگر آب بر زمین جاری می شود جایی جمع می شود نجس است و با اب قلیل پاک نمی شود ولی اگر آب به زمین جاری می شود، جایی که آب جاری شده با آب قلیل پاک می شود

 

چگونگی تطهیر حبوبات

اگر ظاهر آن نجس شده با فرو بردن در آب کثیر، جاری یا ریختن آب قلیل و جاری در آن حبوبات پاک می شود ولی اگر باطن آن هم نجس شده باشد با هیچکدام پاک نمی شود و همچنین اگر معلوم نیست باطن آن نیز نجس شده یا نه تطهیر ظاهر آن کافی است

 

زمین

اگر کف یا کف کفش هنگام راه رفتن نجس می شود به سبب تماس با زمین و برطرف شدن نجاست پاک می شود اما با این شروط که زمین پاک و خشک باشد و سطح آن زمین از خاک،شن، سنگ،آجرفرش و...باشد و همچنین بهتر است 15 قدم راه برود، با توجه به شروط گفته شده موزاییک، آسفالت، فرش، زمین پوشیده از چوب، زمین پوشیده از سبزه و گیاه پاک کننده نیست و همچنین زمین دست و زانوی معلولانی که با دست و زانو راه می روند، نعل چهارپایان، نوک عصا، جوراب، ته پای مصنوعی و چرخ اتومبیل را پاک نمی کند.

آفتاب

آفتاب، زمین، ساختمان و چیزهایی که در آن به کار رفته مثل درو پنجره،درخت و گیاه تا وقتی قطع نشده را پاک می کند. برای تطهیر با آفتاب چیز نجس باید تر باشد به قدری که اگر چیزی به آن برسد تر شود و با تابش آفتاب خشک شود ولی اگر مروطب باقی بماند پاک نشده است و همینطور چیزی مثل ابر یا پرده مانع آفتاب نباشد مگر آنکه رقیق یا نازک باشد و آفتاب از آن عبور کند و همچنین آفتاب به تنهایی آن را خشک کند یعنی از چیزی مثل باد کمک گرفته نشود و در هنگم تابش آفتاب عین نجاست در آن نباشد.آفتاب قسمت بیرون و درون دیوار یا زمین را یکباره خشک کند پس اگر روی آن بر اثر تابش آفتاب خشک شود و درون ان بعدا بر اثر تابش مجدد آفتاب خشک شود تنها روی آن پاک شده است.

 

احکام دستشویی رفتن

پوشاندن عورت از دیگران واجب است یعنی در جایی باشد که کسی عورت او را نبیند مثل پشت دیوار یا در مکان بسته و همینطور رو به قبله یا پشت به آن حرام است. در تطهیر محل ادرار با غیر از آب یعنی سنگ، پارچه پاک نمی شود و برای تطهیرپس از برطرف شدن ادرار یکبار شستن کافی است و همینطور در محل مدفوع با غیر آب پاک نمی شود ولی می توان با آن پس از برطرف کردن نجاست و پیش از تطهیر با آن نماز خواند.

 

 

مبحث چهارم نماز

نمازهای واجب

• ·        یومیه(صبح _ ظهر _ عصر _ مغرب _ عشا)
• ·        مقطعی(آیات_طواف واجب_میت_ قضای پدر بر پسر بزرگ _ نماز به واسطه نذر و عهد و قسم)

 

وقت نماز برای نمازهای یومیه

وقت مخصوص _ وقت مشترک _ وقت فضیلت اما قبل از آن باید با 4 زمان ظهر_مغرب _ نیمه شب و فجر دوم آشنا شد

• ·        ظهر: اگر چوب یا چیزی مانند آن عمود به زمین قرار دهیم وقتی که سایه آن به کمترین مقدار رسید و بعد افزایش یافت ظهر شرعی و ابتدای وقت نماز ظهر است
• ·        مغرب: موقعی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بین برود
• ·        نیمه شب: اگر فاصله بین غروب آفتاب و اذان صبح را دو نیم کنیم وسط آن نیمه شب و آخر وقت نمازعشا است
• ·        فجر دوم: نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن را خبر اول گویند و هنگامی که آن سفید، پهن شد فجر دوم و ابتدای وقت نماز صبح است

 

وقت نماز ظهر و عصر:

از اذان ظهر تا مغرب وقت خواندن نماز ظهر و عصر است که از اول آن به مقدار خواندن نماز ظهر وقت مخصوص نماز ظهر و خواندن نمازعصر در این زمان باطل است و در آخر وقت مخصوص نمازعصرو خواندن نماز ظهر در این زمان قضا است و فاصله بین این دو زمان وقت مشترک است که می توان هر دو نماز را خواند البته نماز ظهر قبل از عصر خوانده شود. وقت فضیلت که ثواب بیشتری دارد در نماز ظهر از زمانی است که سایه پدید آمده به اندازه حداقل طول آن شی برسد و پایان وقت فضیلت نماز ظهر وقتی است که سایه به بیشترین حد سایه خود برسد همچنین وقت فضیلت نماز عصر پس از وقت مخصوص نماز است تا زمانی که سایه به 2 برابر طول خود برسد

 

وقت نماز مغرب و عشا

از اذان مغرب تا نصف شب وقت خواندن نماز مغرب و عشا است که از اول آن به مقدار خواندن یک نماز سه رکعتی وقت مخصوص نماز مغرب است و آخر آن به مقدار خواندن نماز چهار رکعتی مخصوص نماز عشا است و فاصله بین این دو وقت مشترک است که می توان هر دو نماز را خواند ولی نماز عشا باید بعد از نماز مغرب خوانده شود. وقت فضیلت نماز مغرب از اول مغرب است تا زمانی که سرخی طرف مغرب از بین برود و وقت فضیلت نماز عشا شروع آن از پایان وقت فضیلت نماز مغرب است تا پایان ثلث شب

 

وقت نماز صبح

از اذان صبح(طلوع فجر دوم) تا طلوع آفتاب و چون نماز دیگری در این وقت واجب نیست وقت مشترکی ندارد

 

قبله

خانه کعبه مسلمانان که نمازگزاران باید رو به آن نماز بخوانند

 

راه های تشخیص قبله:

• ·        دو نفر عادل بگوید
• ·        کسی بگوید از روی قاعده علمی قبله را می شناسد و مورد اطمینان است
• ·        خود انسان یقین کند یعنی جهت قبله را بداند یا اگر به جهت قبله اطمینان پیدا نکرد می توان به گمان از محراب مسجد و قبور مسلمانان اعتماد کرد

 

تابش خورشید و تعیین قبله

در روزهای 6 خرداد و 24 تیر هنگام ظهر خورشید کاملا عمود بر می تابد اگر در این زمان رو به خورشید بایستید و یک چیز مثل چوب را عمود بر زمین بگذارید سایه آن از نوک سایه به سمت پایه آن چوب جهت قبله خواهد بود

 

مقدار پوشش در نماز

در آقایون باید عورت را بپوشانند و بهتر است از ناف از پوشانده بشود در خانم ها باید تمام بدن بجز دست ها تا مچف پاها تا مچ و صورت به مقداری که در وضو شسته می شود پوشانده شود

 

شرایط لباس نماز گزار

• ·        پاک باشد
• ·        مباح باشد یعنی غصبی نباشد
• ·        از حیوان حرام گوشت نباشد و همینطور هیچ چیز ازاجزای حیوان حرام گوشت همراه نماز گزار نباشد
• ·        برای آقایان از لباس طلاباف و یا ابریشم خالص نباشد
• ·        بدن نمازگزار پاک باشد

 

نکته:

• ·        اگر عمدا با لباس یا بدن نجس نماز بخواند یا بداند بدن یا لباسش نجس است و هنگام نماز فراموش کند نماز باطل است
• ·        اگر نداند بدن یا لباسش نجس است و بعد از نماز متوجه شود یا لباس یا بدن نمازگزار به مقدار کمتر از یک درهم با خون نجس شود یا ناچار باشد بدن و لباس نجس نماز بخواند مثلا آب برای تطهیر نباشد یا بدن یا لباس نمازگزار بر اثر زخم بدن نجس شده و آب کشیدن یا عوض کردن آن هم دشوار باشد نماز خواندن صحیح است
• ·        اگر لباس های کوچک نماز گزار مثلا دستکش، جوراب، دستمال کوچک در جیب نجس باشد اشکال ندارد

 

مکان نماز گزار

• ·        مباح باشد
• ·        بی حرکت باشد یعنی نماز در هواپیما،کشتی، قطار، اتومبیل در حال حرکت صحیح نیست اما اگر ناچار باشد و اگر منتظرتوقف باشد نماز قضا می شود می تواند بخواند
• ·        جای تنگ و سقف کوتاه نباشد و بتواند رکوع و سجده را صحیح انجام دهد
• ·        جایی که پیشانی را می گذارد پاک باشد
• ·        اگر مکان نمازگزار نجس است به اندازه ای رطوبت نداشته باشد که بدن یا لباس نمازگزار سرایت کند
• ·        جایی که پیشانی می گذارد از جای زانوها بنابر احتیاط واجب پست تر یا بلندتر نباشد

احکام مکان نمازگزار

• ·        نماز در ملک دیگران بدون اجازه صاحبش باطل است
• ·        در ملکی که منفعت آن از دیگری است مثلا در خانه مستاجر بدون اجازه آن باطل است
• ·        در ملکی که شریک دارد و سهمشان جدا نیست بدون اجازه شریک باطل است
• ·        در ملکی که با پولی خریداری شده که خمس و زکاتش را نداده نماز باطل است
• ·        در ملکی که میت به مردم بدهکار است یا بعضی ورثه او کوچک یا دیوانه است یا غایب هستند نماز باطل است
• ·        بر تخت و فرش غصبی نماز باطل است
• ·        کسی که در مسجد نشسته اگر دیگری جای او را غصب کند و در آن جا نماز بخواند بنابراحتیاط واجب باید دوباره نمازش را در محل دیگر بخواند
• ·        نماز خواندن در بعضی مکان ها که غصبی بودن آن معلوم نیست اشکال ندارد و حتی اگر بعد از نماز متوجه غصبی بودن شد نمازش صحیح است

 

احکام مسجد

• ·        اگر لوازم مسجد از قبیل فرش، ظرف، بلندگو حتی مهر برای استفاده مسجد وقف شده بیرون بردن از مسجد و استفاده در غیر آن مسجد حتی در مسجد دیگر جایز نیست
• ·        لوازمی که مورد احتیاج مسجد نیست مثل نجاری، سماور و... مسجد دیگر نیاز داشته باشد می تواند با نظر متصدی شرعی مسجد به مسجد دیگر داده شود و اگر مسجد دیگر به آن نیاز نداشته باشد می تواند آن را به مسجد برگرداند
• ·        خرید و فروش چیزهای وقفی مسجد باطل است ولی اگر به طوری خراب شود که دیگر به کار نیاید می تواند آن را بفرشود و با هزینه چیزی مشابه آن خریداری شود
• ·        اگر مسجد را برای عزاداری چادر بزند و فرش کنند یا پارچه سیاه نصب کنند و وسایل چای و پذیرایی به مسجد ببرند در صورتی که به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود اشکال ندارد
• ·        برای زن ها خواندن نماز در خانه بهتر است ولی اگر بتواند کاملا خود را از نامحرم حفظ کند بهتر است در مسجد نماز بخواند

واجبات نماز

• ·        رکن( نیت _ قیام _ تکبیره الاحرام _ رکوع _سجود)  یعنی اجزای اساسی نماز چنانچه یکی از آن ها بجا آورده نشود یا فراموش شود یا کم یا اضافه شود نماز باطل است
• ·        غیر رکن( قرائت _ ذکر _ تشهد _ سلام _ ترتیب _ موالات) انجام آن لازم ولی اگر فراموش شود یا کم یا زیاد شود نماز باطل نیست

نیت:

• ·        نمازگزار باید بداند که از اول تا پایان نماز چه نمازی می خواند و آن را برای چه کسی به جا آورده است
• ·        به زبان آوردن نیت لازم نیست ولی اگر هم به زبان آورد اشکالی ندارد همچنین اگر در نماز متوجه شود نماز ظهر را نخوانده یا باطل بوده می تواند نیت را از نماز عصر به ظهر تغییر دهد
• ·        اگر بین نماز عشا قبل از رکوع رکعت نماز چهار متوجه شود نماز مغرب را نخوانده یا باطل بوده می تواند نیت را تغییر دهد اما اگر وارد رکعت جهارم شده باشد نماز عشا صحیح است و چس از آن نماز مغرب را باید بخواند
• ·        اگر نیت نماز جماعت کرده و متوجه شود نماز فردی است می تواند نیت را به فردی تغییر دهد
• ·        اگر نماز ادا می خواند می تواند نیت خود را به نماز قضا تغییر دهد

 

قیام

• ·        قیام در بعضی از موارد از ارکان نماز است و ترک آن نماز را باطل می کند مثل قیام هنگام تکبیرالاحرام و قیام پیش از رکوع یا متصل به رکوع اما در بعضی از امور جز ارکان نماز نیست مثلا قیام هنگام قرائت یا قیام بعد از رکوع
• ·        بر نمازگزار واجب است پیش از تکبیرالاحرام و بعد از آن مقداری بایستند تا یقین کند که تکبیر را در حال قیام گفته است
• ·        قیام متصل به رکوع یعنی در حالت ایستاده به رکوع برود و اگر فراموش کند و بعد از قرائت به سجده برود نماز باطل است
• ·        نمازگزار باید هنگام ایستادن هر دو پا را روی زمین بگذارد و یا اگر نمی تواند روی یک پا هم باشد کافی است. حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشکالی ندارد
• ·        کسی که به هیچ وجه نمی تواند حتی با تکیه به چیزی ایستاده نماز بخواند باید نشسته بخواند و اگر نشسته هم نمی تواند باید خوابیده بخواند و باید روی پهلوی راست رو به قبله باشد و اگر نمی تواند روی پهلوی چپ رو به قبله و اگر آن هم ممکن نیست به پشت بخوابد بطور که کف پا رو به قبله باشد و بر نمازگزار واجب است پس از رکوع به طور کامل بایستند و سپس به سجده برود و اگر ترک شود نماز باطل است

 

تکبیرالاحرام

تکبیر اول نماز را گویند و باید به عربی صحیح گفته شود و هنگام الله اکبر بدن آرام باشد و نباید بسیار آهسته بگوید بلکه باید خودش بشنود و همچنین مستحب است موقع تکبیرالاحرام و تکبیرهای بین نماز دست ها را تا مقابل گوش بالا ببرد

 

رکوع

در رکعت ها بعد از حمد و سوره یا تسبیحات اربعه نمازگزار باید به اندازی خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد و این عمل را رکوع گویند. گفتن ذکر، آرامش بدن در حال ذکر گفتن، ایستادن بعد از رکوع، آرامش بدن بعد از رکوع جز واجبات رکوع است و می توان در رکوع سه مرتبه سبحان الله و یا یک مرتبه  سبحان ربی العظیم و بحمده خوانده شود و در هنگام گفتن ذکر بدن باید حالت آرام خود را حفظ کند اگر نماز گزار پیش از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدنش آرام گیرد ذکر بگوید  یا پیش از تمام شدن ذکر واجب سر از رکوع بردارد نمازش باطل است بعد از تمام شدن ذکر رکوع نمازگزار باید بایستد و پس از آرام گرفتن بدن به سجده برود و اگر عمدا پیش از ایستادن یا آرام گرفتن به سجده برود نمازش باطل است و اگر رکوع را فراموش کند و به سجده رود و قبل از گذاشتن پیشانی به زمین یادش بیاد بنابر احتیاط واجب باید بایستد و رکوع را بجاآورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند

 

سجود

نمازگزار بعد از رکوع باید دو سجده بجا آورد و سجده آن است که برای غیرخدا نباشد پس حتی در مقابل قبور معصومین جایز نیست مگر برای خدا و جهت شکر توفیق زیارت و در سجده، گذاشتن پیشانی به چیزی که سجده بر آن صحیح است، گفتن ذکر، آرامش بدن در حال ذکر سجده، بر زمین بودن هفت عضو در هنگام ذکر، مساوی بودن جاهای سجده، پاک بودن جایی که پیشانی را می گذارد، سر برداشتن و نشستن و آرامش بین دو سجده و همچنین مراعات بین دو سجده جز واجبات سجده به حساب می آید. اگر موقعی که ذکر سجده گفته می شود هفت عضو که همان پیشانی، کف دو دست و سر زانوها، سر دو انگشت شست پا را عمدا از زمین برداشته شود نماز باطل می شود و همچنین سجده بر گل پخته مثل آجر و کوزه یا بر چیزهایی که از زمین می روید و خوراک حیوان است مثل علف و کاه یا دستمال اگر از جنس پنبه و مانند آن باشد یا خاک و تربت سیدالشهدا یا سنگ یا مهر شکسته صحیح است ولی سجده بر چیزهای معدنی مثل طلا،نقره، عقیق، فیروزه صحیح نیست و اگر در سجده اول مهر به پیشانی بچسبد و بدون اینکه مهر را بردار دوباره به سجده برود نمازش باطل است. در سجده بهتر است سه مرتبه سبحان الله یا یک مرتبه سبحان ربی الاعلی و بحمده گفته شود و اگر هنگامی که پیشانی به زمین رسد و قبل از آرام گرفتن ذکر بگوید نماز باطل و اگر از روی فراموشی باشد دوباره در حال آرام گرفتن ذکر بگوید و سپس بعد از تمام شدن ذکر سجده اول باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوباره به سجده برود اگر پیش از تمام شدن ذکر عمدا سر از سجده بردار نمازش باطل است و اگر پیشانی بی اختیاراز حالت سجده بلند شود اگر امکان ندارد دوباره به سجده نرود چون دو سجده محسوب می شود ولی اگر نتواند سر را نگهدارد و بی اختیار دوباره به سجده رفت یک سجده به حساب می آید و اگر ذکر نگفته باید ذکر بگوید. کم و زیاد شدن عمدی سجده نماز را باطل می کند

 

قرائت

در رکعت اول و دوم نماز واجب انسان باید اول سوره حمد و بعد از آن یک سوره کامل دیگر بخواند و در رکعت سوم و چهارم می تواند سوره حمد یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بخواند البته یک بار هم بخواند کافی است اما اگر سوره سجده دار پس از سوره حمد بخواند نمازش باطل است و همچنین سوره فیل و ایلاف و یا ضحی و انشراح را باید با هم بخواند تا یک سوره کامل باشد، در نماز ظهر و عصر مرد و زن باید حمد و سوره را آهسته بخوانند و در نماز مغرب، عشا و صبح مرد باید حمد و سوره را بلند بخواند اما زن اگر نامحرم صدای او را نمی شنود می تواند بلند بخواند و اگر می شنود بنابراحتیاط واجب باید آهسته بخواند و در مواردی که باید حمد و سوره بلند خوانده شود نمازگزار اگر عمدا تمام یا بخشی را آهسته بخواند نمازش باطل و اگر از روی ندانستن یا فراموشی باشد نمازش صحیح است همچنین اگر بین حمد و سوره متوجه شود که باید بلند بخواند و آهسته خوانده لازم نیست مجددا از اول بلند بخواند

 

تشهد

نمازگزار در رکعت دوم و آخر نماز باید پس از سجده دوم بنشیند و در حال آرام بودن تشهد بخواند یعنی بگوید الْحَمْدُ للهِ اَشْهَدُ اَنْ لَا اِلَهَ إلَّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَه وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُه اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد و اگر نمازگزار تشهد را فراموش کند و بایستد و قبل از رکوع یادش بیاید باید بنشیند و تشهد را بخواند و دوباره بایستد و سوره یا تسبیحات اربعه را بخواند  و بعد نماز را تمام کند و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید باید نماز را تمام کند و بعد از سلام تشهد را قضا و دو سجده سهو بجا آورد

سلام

نمازگزار باید در رکعت آخر هر نماز بعد از تشهد سلام گفته ونماز را تمام کند و ذکر سلام اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُه اَلسَّلاَمُ عَلَیْنَا وَ عَلی عِبَادِ اللهِ الصّالِحِین اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُه

 

ترتیب

ترتیب یک نماز به این صورت باید خوانده شود یعنی تکبیرالاحرام، قرائت، رکوع، سجود و در رکعت دوم پس از سجود تشهد و در در کعت آحر پس از تشهد سلام

موالات

پشت سر هم و فاصله نینداختن بین اجزای نماز را گویند و اگر به قدری فاصله بیندازد که نگویند نماز می خواند نمازش باطل است و همچنین طولانی بودن رکوع، سجده و خواندن سوره های بزرگ نباید موالات نماز را بهم بزند

 

مبطلات نماز

• ·        مبطلاتی که وضو یا غسل را باطل می کند
• ·        رو از قبله برگرداندن
• ·        خوردن و آشامیدن
• ·        سخن گفتن
• ·        خندین
• ·        گریستن
• ·        کم یا زیاد شدن ارکان نماز
• ·        برهم زدن صورت نماز
• ·        دست ها رو روی هم گذاشتن
• ·        آمین بعد از حمد
• ·        شک هایی که نماز را باطل می کند

 

نکته:

اگر در بین نماز وضو باطل شود یا یکی از موجبات غسل پیش بیاید یا یکی از شرایط صحیح بودن نماز از بین برود مثلا مکان غصبی باشد نماز باطل می شود

سرفه، آروغ، آه کشیدن نماز را باطل نمی کند ولی آخ و آه و... اگر عمدی باشد نماز را باطل می کند

در نماز نباید به کسی سلام کرد ولی اگر کسی به نمازگزار سلام کرد باید جاب سلام را بدهد و بگوید سلام یا سلام علیکم

اگر کلمه ای را به قصد ذکر بگوید مثلا بگوید الله اکبر و در موقع گفتن آن صدا را بلند کند که چیزی را به دیگری بفهماند اشکال ندارد ولی چنانچه به قصد اینکه چیزی به کسی بفهماند بگوید اگر چه قصد ذکر هم داشته باشد نمازش باطل است

گریه بی صدا، گریه از ترس خدا برای آخرت هرچند با صدا باشد، لبخند زدن نماز را باطل نمی کند

رها کردن نماز واجب و شکستن آن از روی اختیار حرام است ولی اگر برای حفظ جان خود و دیگری یا حفظ مال و آبروی خود است مانعی ندارد البته اگر طلبکار طلب خود را بخواهد و وقت تنگ نیز نباشد که بتواند دوباره نماز را بخواند و طلبکار فرصت ندهد تا بین نماز بدهی را از او بگیرد شکستن نماز اشکالی ندارد

 

انواع شکیات نماز

• ·        شک در اجزا
• ·        شک در رکعات

شک در اجزا

اگر نمازگزار شک کند که جزئی از نماز واجب را بجاآورده یا نه در این صورت اگر جز بعدی را شروع نکرده باید آن را تکرار کند ولی اگر جز بعدی را شروع کرده نباید اعتنا کند و همچنین اگر شک  کند که آیا این جز را صحیح خوانده یا نه نمازش صحیح است

شک در رکعات نماز

• ·        شک در نماز دو رکعتی یا سه رکعتی نماز را باطل می کند
• ·        اگر فرد شک کند که رکعت اول است یا دوم یا اینکه رکعت اول است یا سوم یا اینکه رکعت اول است یا چهارم نمازش باطل است
• ·        اگر فرد قبل از برداشتن سجده دوم شک کند که رکعت دوم است یا سوم  یا اینکه رکعت دوم است یا چهارم یا اینکه رکعت دوم هست یا پنجم نمازش باطل است
• ·        اگر شک کند رکعت سوم است یا ششم یا اینکه رکعت چهارم است یا ششم نمازش باطل است
• ·        اگر بعد از سجده دوم بین رکعت دوم و سوم شک کرد بنا را بر رکعت سوم گذاشته وباید یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخوند
• ·        اگر بعد از سجده دوم بین رکعت دوم و چهارم شک کرد بنا را بر رکعت چهارم گذاشته و باید دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند
• ·        اگر بعد از سجده دوم بین رکعت دوم یا سوم یا اینکه بین رکعت دوم و سوم و چهارم شک کرد باید بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نماز احتیاط نشسته بخواند
• ·        اگر بعد از سجده دوم بین رکعت سوم و چهارم شک کرد بنا را بر رکعت چهارم می گذارد و باید یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند
• ·        اگر در حال قیام مثلا تسبیحات اربعه بود و بین رکعت چهارم و پنجم شک کرد در جا نشسته و تشهد گفته و نماز را تمام می کند بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده خوانده و اگر بعد از سجده دوم باشد باید سجده سهو بجا آورد

نحوه خواندن نماز احتیاط

نمازگزار بعد از سلام پیش از بهم خوردن صورت نماز یا انجام دادن کار مبطلی برخیزد و بدون اذان و اقامه تکبیر بگوید و در رکعت اول و دوم بصورت آهسته حمد را بخواند و سپس رکوع و سجده و تشهد و سلام دهد. در این نماز قنوت خوانده نمی شود

نحوه خواندن سجده سهو

در مواردی که سجده سهو واجب می شود باید بعد از سلام نماز به سجده رفته بگوید بسم الله و بالله اللهم صلی علی محمد و آل محمد و بعد بنشیند و دوباره به سجده رفته و همان ذکر را تکرار کند و سپس تشهد و سلام را بگوید

 

نماز مسافر

انسان باید در سفر با شرایطی که گفته می شود نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت بخواند

 

شرایط نماز مسافر

• ·        سفر کمتر از 45 کیلومتر نباشد
• ·        از اول مسافرت قصد و هدف طی کردن 45 کیلومتر و بیشتر را داشته باشد
• ·        به جایی برسد که دیواری نباشد و صدای اذان از مسجد شنیده نشود
• ·        در بین راه قبل از طی کردن نصف راه قصد برگشت نکند
• ·        برای کار حرام سفر نکند و خود سفر حرام نباشد
• ·        نخواهد پیش از طی کردن 45 کیلومتر از وطن خود بگذرد یا 10 روز یا بیشتر در جایی بماند
• ·        بیابان گرد نباشد
• ·        شغلش مسافرت نباشد

نکات نماز مسافر

• ·        اگر کسی رفت و برگشتش 45 کیلومتر باشد ولی مسیر رفت کمتر از نصف 45 کیلومتر باشد نماز را باید کامل بخواند ولی اگر بیشتر از نصف 45 کیلومتر باشد نمازش شکسته است
• ·        برای حساب کردن 45 کیلومتر اگر شهر دیوار دارد ابتدای 45 کیلومتر را از دیوار شهر مبدا حساب کند و اگر دیوار ندارد باید از خانه های آخر شهر حساب کند
• ·        اگر انسان شک کند که سفرش 45 کیلومتر باشد باید تحقیق کند و اگر تحقیق برایش مشقت ندارد باید این کار را انجام دهد تا مطمین شود اما اگر برایش مشقت دارد می تواند شکسته بخواند
• ·        اگر به جایی می روید که دو مسیر دارد یکی کمتر از 45 کیلومتر و دیگری بیشتر از 45 کیلومتر، اگر از راهی می رود که کمتر است نمازش کامل و اگر از راه بیشتر برود نمازش شکسته است
• ·        اگر انسان از ابتدا تا یک مسیری قصد 45 کیلومتر نکرده اما بعد از یک جایی هدف و قصد می کند اکر تا مسیر بعد جمعا 45 کیلومتر شود نمازش کامل ولی اگر قصد 45 کیلومتر کند و یا نصف مسیر را برود و 45 کیلومتر شود و با طی کردن مسیر برگشت از نصف مسیر 45 کیلومتر شود نمازش شکسته است
• ·        اگر کسی در سفر به اختیار دیگری است مثلا سوار اتوبوس یا ماشین پدر یا همسر است چنانچه بداند سفر او 45 کیلومتر است نماز شکسته است
• ·        اگر در بین راه بخواهد برگردد و کمتر از نصف 45 کیلومتر باشد نمازش کامل است ولی اگر پس از پیمودن 45 کیلومتر یا بیشتر قصد برگشت کند نمازش شکسته است و اگر پس از طی کردن نصف مسیر بخواهد همان جا 10 روز بماند و یا تردید کند که بماند یا برگردد نمازش کامل است اما اگر بخواهد برگردد نمازش شکسته است
• ·        در .طن فرد حتی اگر مدت کوتاه آن جا باشد در جایی که تصمیم دارد و می داند 10 روز می ماند و همچنین در جایی که 30 روز با تردید مانده باید بعد از سی روز نماز را کامل بخواند
• ·        وطن یک فرد جایی است که انسان برای اقامت و زندگی انتخاب کرده و ممکن است دو مکان به این صورت باشد هر دو مکان وطن او است تا انسان قصد ماندن همیشگی در جایی غیر وطن اصلی خود را نکند آن جا مکان او نیست همچنین اگر انسان بدون قصد ماندن همیشگی در جایی آن قدر بماند ک مردم او را اهل آن جا بداند حکم وطن او را دارد ولی اگر به جایی برود که قبلا وطن او بود و اکنون جای دیگری وطن اوست دیگر آن جا وطن او نیست
• ·        اگر مسافری ده روز در جایی بماند اما این ده روز را در دو محل یا بیشتر بماند نمازش شکسته است
• ·        اگر انسان قبل از خواندن نماز چهار رکعتی از قصد ده روزه خود برگردد نمازش شکسته است ولی اگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی برگردد تا وقتی در آن جاست نمازش کامل است
• ·        اگر مسافری نماز را تمام خوانده و نمی دانسته که مسافر نمازش شکسته است نمازش صحیح است ولی اگر فراموش کرده باید دوباره و این بار شکسته بخواند و اگر حکم سفر را می داند ولی جزییات را نمی دانسته که مسافر است نمازی را که خوانده باید دوباره بخواند
• ·        افراد در مسجد الحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه، حرم امام حسین می توانند نماز را کامل یا شکسته بخوانند

نماز قضا

انسان باید نمازهای واجب را در وقت خود بخواند و تاخیر آن جایز نیست و پس از وقت باید آن را به نیت قضا بجا آورد و افرادی که نماز خود را در وفت نخوانده اند و یا بعد از وقت متوجه شده که باطل است می تواند نماز قضا را بخواند و نیاز نیست قضای نمازهای یومیه به ترتیب خوانده شود ولی در نمازهای که ادای آن به ترتیب است ترتیب لازم است مثلا نماز ظهر و عصر یک روز باید قضا شود برای همین باید به ترتیب خوانده شود و اگر در سفر کسی بخواهد نمازهای چهار رکعتی خود را قضا کند باید حتما همان 4 رکعت خوانده شود و شکسته نیست و همچنین کسی که نماز قضا دارد می تواند نماز مستحب بخواند و اینکه تا انسان زنده است و از خواندن نماز عاجز نشده شخص دیگری نمی تواند نماز او را بخواند اما پس از مرگ پدر نماز و روزه هایی که بجا آورده نشده برعهده پسر بزرگ است

 

نماز جمعه

یکی از اجتماعات هفتگی مسلمانان نماز جمعه است و وقت نماز جمعه اول ظهر بوده و احتیاط واجب است که از اوایل وقت به تاخیر نیفتد. این نماز باید حتماً به صورت جماعت خوانده شود و به تنهایی نمی‌توان آن را خواند و حداقل تعداد نیز 5 نفر است

نحوه خواندن نماز جمعه

نماز جمعه دو رکعت است مانند نماز صبح، حمد و سوره با صداى بلند خوانده مى شود و دو قنوت دارد یکى در رکعت اول پیش از رکوع و دومى در رکعت دوم بعد از رکوع. مستحب است امام در رکعت اول، بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم، سوره منافقین را بخواند. باید قبل از نماز جمعه دو خطبه به وسیله امام جمعه خوانده شود که بنابر احتیاط واجب بعد از اذان ظهر باشد. امام جمعه در خطبه نخست به ذکر اندرزهای دینی و اخروی پرداخته و در خطبه دوم به تشریح مناسبتهای داخلی و خارجی از دیدگاه اسلام می‌پردازد. تقسیم دو خطبه به دینی و سیاسی، پس از انقلاب اسلامی ایران ایجاد شده‌است

 

نماز آیات

وقتی خورشید یا ماه بگیرد یا زلزله ای رخ دهد هر چند کسی نترسد یا اگر حوداث طبیعی چون صاعقه، بادهای زرد و سرخ و... اتفاق بیفتند و بیشتر مردم بترسند واجب است رو به سوی خدا کرده و دو رکعت نماز آیات خوانده شود

چگونگی نماز آیات

2 رکعت است و در هر رکعت 5 رکوع و قبل از هر رکوه نمازگزار بایدحمد و سوره بخواند و در رکعت دوم نیز مانند رکعت اول  و مستحب است قبل از رکوع آخر یک قنوت بجا آورده  سپس رکوع و سجود و تشهد و سلام گفته و نماز را پایان دهد. همچنین وقت نماز آیات در زمان خورشید و ماه گرفتگی از زمان شروع تا اتمام آن است ولی در سایر موارد وقت معین ندارد. اگر یکی از شرایط واجب شدن نماز آیات در شهری اتفاق افتاد فقط مردم همان شهر نماز ایات بر آن ها واجب است

 

 

 

 

 

نماز جماعت

• ·        اقتدا در رکعت به امام جماعت در بین قرائت فرد نمازگزار نباید حمد و سوره را بخواند و بقیه اعمال را باید با امام جماعت بجا آورد و اگر در رکوع رکعت اول به امام جماعت وصل شد رکوع و بقیه اعمال را با امام جماعت به جا آورد

 

• ·        اگر نماز گزار در بین قرائت رکعت دوم به نماز برسد حمد و سوره را نمی خواند و با امام جماعت قنوت، رکوع و سجده را بجا آورده و در مان تشهد احتیاط واجب به صورت نیمخیز می نشیند و اگر نماز دو رکعتی بود یک رکعت را به تنهایی خوانده و نماز را تمام کند و اگر سه یا چهار رکعتی بود در رکعت سوم امام جماعت او حمد و سوره را بخواند و آنگاه که امام جماعت رکعت سوم را تمام می کند و برای رکعت چهارم می رود نمازگزار تشهد را بخواند و بریخزد و حمد یا تسبیحات اربعه را بخواند و در رکعت آخر که امام در حال تشهد و سلام است رکعت دیگر را خود فرد به تنهایی بخواند و اگر در رکوع رکعت دوم به نماز رسید با امام به رکوع رفته و همان کارها را تکرار کند و اگر امام جماعت در حال انجام قنوت بود و او به نماز رسید باید مانند آنچه گفته شود عمل کند

 

 

• ·        اگر فرد در بین قرائت تسبیحات اربعه درکعت سوم رسید و اقتدا کرد اگر برای خواندن حمد و سوره وقت دارد بخواند ولی اگر وقت ندارد صبر کند تا به رکوع رفته و به او اقتدا کند و اگر فرد  به رکوع رکعت سوم رسید رکوع را با امام جماعت انجام دهد و بقیه نماز را مطابق آنچه که در رکعت دوم گفته شد انجام دهد

 

• ·        اگر فرد در بین قرائت تسبیحات اربعه درکعت چهارم رسیدمثل رکعت سوم عمل کرده و آن گاه که امام تشهد و سلام را می خواند برخیزد و ادامه نماز را به تنهایی بخواند و همچنین می تواند نمیخیر نشسته و وقتی سلام را گفت برخیزد و ادامه دهد و همچنین اگر در رکوع رکعت چهارم رسید رکوع و سجده را با امام خوانده و آن را به عنوان رکعت اول خود حساب کند و باقی نماز را مااند آن چه گفته شده بجا آورد

 

 

• ·        اگر نماز گزار پیش از امام سهوا به رکوع برود واجب است برخیزد و با امام رکوع برود و اگر سهوا از رکوع برخیزد و امام جماعت در رکوع باشد باید دوباره به رکوع برود و با امام سر از رکوع بردارد ولی اگر سهوا پیش از امام به سجده برود واجب است سر از سجده برداشته و با امام به سجده برود و همچنین اگر سر از سجده پیش از امام برداشته باید به سجده برگردد ولی اگر نمازگزار سهوا پیش از امام سر از رکوع بردارد و دوباره رکوع برود  و امام همان موقع سر از رکوع بردارد نمازش باطل است ولی اگر در سجده این اتفاق رخ دهد نمازش صحیح است ولی اگر هر دو سجده این چنین شود نمازش باطل است

 

• ·        اگر  ذر بین صفوف نماز یک بچه که خوب وبد را تشخیص می دهد باشد و فاصله بیش از یک قدم باشد اگر می داند نمازش صحیح است و یا نمی داند نمازش صحیح است یا نه می تواند به او اقتدا کند ولی اگر می داند که نمازش صحیح نیست نمی تواند به او اقتدا کند

 

 

• ·        اگر نماز کسانی که در صف جلو هستند تمام شود یا نیت فردی کنند اگر فاصله به اندازه یک قدم بزرگ نباشد نماز صف به جماعت صحیح است ولی اگر بیش از این مقدار باشد نماز آنان بصورت فردی صحیح است

 

 

مبحث پنجم روزه

روزه

روزه آن است که انسان از اذان صبح تا اذان مغرب برای اطاعت از خدا از برخی کارها بپرهیزد

اقسام روزه

• ·        واجب(ماه رمضان_ روزه قضا_روزه کفاره_ روزه استیجاری_ روزه سوم اعتکاف_ روزه قضای پدر برپسر بزرگ _ روزه به سبب عهد و نذر وقسم)
• ·        حرام( عید فطر_عید قربان_ نذر معصیت_ 11و 12و13 ذی الحجه _روزه سکوت_روزه وصال_ روزه آخر شعبان به نیت اول رمضان_ روزه مستحبی که مادر و پدر و پدربزرگ یا شوهر آن را نهی کرده یا باعث ازبین رفتن حق آنان می شود)
• ·        مستحب(پنجشنبه ها_جمعه ها_ اولین چهارشنبه بعد از دهه اول ماه قمری_ایام البیض_پنجشنبه اول و آخر ماه قمری _اول و سوم محرم _ روز میلاد پیامبر _ تمام ماه رجب و شعبان_ روز مبعث_ روز دحوالارض_روز عرفه_ اول تا نهم ذی الحجه)

نیت روزه

• ·        روزه باید به قصد قربت و اطاعت از دستورالهی و به دور از هرگونه ریا و خودنمایی باشد و انسان می تواند در هر شب رمضان برای روزه فردا نیت کند ولی بهتر است شب اول ماه برای کل ماه نیت روزه کند
• ·        در روزه واجب اگر به سبب عذری مثل فراموشی یا سفر نیت روزه کرده و اگر کاری که روزه را باطل می کند نیز انجام نداده تا ظهر می تواند نیت روزه کند و پس از آن صحیح نیست
• ·        لازم نیست نیت را به زبان آورد همین که برای انجام امر خدا از اذان صبح تا اذان مغرب کاری نمی کند که روزه را باطل کند کفایت می کند
• ·        کسی که روزه قضا یا واجب دیگری دارد نمی تواند روزه مستحب بگیرد
• ·        اگر روزی را که شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان به نیت روزه قضا و... بگیرد و در بین روز متوجه شود که اول رمضان است می تواند نیت خود را تغییر دهد ولی اگر بعدا معلوم شود که اول رمضان بوده جز روزه ماه رمضان اوبه حساب می آید

مبطلات روزه

• ·        خوردن و آشامیدن
• ·        دروغ بستن به خدا و پیامبر و جانشینان پیامبر حتی بصورت نوشتاری
• ·        رساندن غبارغلیظ مثل خاک یا آرد به حلق
• ·        فرو بردن  تمام سر در آب
• ·        استفراغ کردن
• ·        آمیزش جنسی
• ·        استمنا
• ·        باقی ماندن جنابت،حیض یا نفاس تا اذان صبح
• ·        وارد کردن داروی مایع از طریق مقعد به داخل بدن

 

 

 

نکته

• ·        فرو بردن آب دهان روزه را باطل نمی کند همچنین اگر به سبب فراموشی فرد چیزی بخورد یا بنوشد روزه اش باطل نمی شود و اگر انسان نمی تواند بخاطر ضعف روزه را تحمل کند می تواند روزه را بخورد
• ·        اگر روزه دار عمدا چیزی بخورد یا بنوشد یا باقی مانده غذا لای دندانش را فرو ببرد روزه اش باطل است
• ·        فرو بردن اخلاط سینه و سر تا به فضای دهان نرسیده روزه را بطال نمی کند ولی اگر داخل فضای دهان شود بااحتیاط واجب نباید آن را فرو ببرد.
• ·        تزریق آمپول اگر به جای غذا نباشد روزه را باطل نمی کند
• ·        بنابراحتیاط واجب روزه دار نباید دود سیگار و قلیان و.... را به حلق برساند
• ·        اگر فرد سهوا سر خود را زیر اب ببرد یا قسمتی از سر زیر آب برود یا نصف سر را یکبار و نصف دیگر را بار دیگر فرو ببرد و یا بی اختیار در آب بیفتد یا اینکه شخصی سر او را به زور زیر آب ببرد یا شک کند که زیر آب رفته یا نه روزه اش صحیح است

روزه قضا

اگر کسی روزه را در وقت آن نگیرد باید روز دیگری به جای آن روز روزه بگیرد

کفاره روزه

اگر عمدا ماه رمضان را روزه نگیرئ یا عمدا آن را باطل کند قضا و کفاره واجب می شود و کفاره یک روز روزه واجب، آزاد کردن یک برده یا دو ماه روزه گرفتن که سی و یک روز آن باید پی در پی باشد یا طعام دادن به 60 فقیر به مقداری که یک وعده غذا بخورد و سیر شود و یا دادن یک مد طعام به هر یک از آن ها

روزه مسافر

• ·        مسافری که نمازش شکسته است نمی تواند در سفر روزه بگیرد و اگر قبل از ظهر به مسافرت برود و به جایی برسد که دیوار نداشته و صدای اذان شنیده نمی شود روزه اش باطل است و اگر قبل از آن روزه را باطل کند باید کفاره بدهد اما اگر بعد از ظهر به مسافرت برود روزه اش صحیح است و نباید آن را باطل کند
• ·        اگر فرد مسافر قبل از ظهر به وطن یا جایی که قرار است ده روز بماند برسد و در عین حال کاری که روزه اش را باطل می کند انجام نداده باشد و نیت روزه کرده و روزه آن را تمام کند روزه اش صحیح است و لی اگر کاری کند که روز ش باطل شود روزه آن روز بر او واجب نبوده و فقط باید آن را قضا کند و همچنین اگر پایان سفر بعد ازظهر باشد روزه فرد باطل است و باید قضای آن را بگیرد
• ·        اگر حاکم شرع حکم کند اول ماه است کسی هم که از او تقلید نمی کند باید به حکم او عمل کند ولی اگر کسی می داند حاکم شرع اشتباه کرده نمی تواند به حکم او عمل کند

روزه اعتکاف

انسانی که نمی تواند به سبب سفر، مریضی، حیض یا نفاس روزه بگیرد و یا عمدا روزه نمی گیرد اعتکافش صحیح نیست و در ایام اعتکاف می تواند روزه قضا، روزه نذری یا استیجاری بجا آورد و نیاز نیست مخصوص اعتکاف باشد

 

 

 

مبحث ششم اعتکاف

شرایط اعتکاف

• ·        معتکف عاقل باشد
• ·        به قصد قربت و اخلاص معکتف شود
• ·        مدت اعتکاف کمتر از 3 روز نباشد
• ·        در مدت اعتکاف روز ها را روزه بگیرد
• ·        زن با اجازه شوهر و فرزند با اجازه از والدین و افرادی چون کارگر و کارمند و.... با اجازه صاحب کار آمده باشد

نیت اعتکاف

به قصد و نیت قربت باشد و هرگونه ریا و خودنمایی و... آن را باطل می کند و می تواند اعتکاف را برای خود یا به نیابت از یک نفر بگیرد

مدت اعتکاف

• ·        حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست و بنابر احتیاط واجب هر گاه دو روز متوالی در مسجد معکتف شود روز سوم بر او واجب می شود
• ·        این سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است بنابراین اگر بعد از طلوع فجر هرچند، دقیقه ای به تاخیر به مسجد بیاید دیگر جز معتکفین به حساب نمی آید

زمان اعتکاف

انسان در طول سال هر زمان که بخواهد می تواند معتکف شود اما بهترین زمان برای اعتکاف ماه مبارک رمضان به ویژه دهه آخر آن است

مکان اعتکاف

مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه و مسجده بصره، مسجد جامع هر شهر به قصد رجا اما اگر در یک شهر دو یا چند مسجد جامع باشد در هر کدام که بخواهد می تواند به قصد رجا معتکف شود ولی در خانه، حسینیه،حرم یا مسجد غیر مسجد جامع اعتکاف صحیح نیست(البته برخی فقها اعتکاف در غیر از مسجد جامع را به قصد رجا صحیح می دانند)

خارج شدن از مسجد

معتکف فقط در شرایطی که برای گواهی دادن یا تشییع جازه کسی که به او وابستگی دارد و حضور جز ضرورت عرفی به شمار می رود یا برای سایر کارهای ضروری غرفی یا شرعی خواه واجب یا مستحب که مصلحتی در آن نهفته است می تواند از مسجد خارج شود و همچنین اگر معتکف حنب شود واجب است برای غسل از مسجد خارح شود و اگر بیرون نرود اعتکافش باطل می شود باید از مسجد بیرون برود اما بیرون بودن او نباید بیش از مقدار ضرورت باشدو نباید زیر سایه بنشیند(مطلقا ننشیند) و باید از نزدیک ترین راه تردد کند ولی اگر به قدری طول بکشد که صورت اعتمکاف بهم می خورد اعتکافش باطل است

محرمات اعتکاف

• ·        خرید وفروش و سایر انواع تجارت مثل صلح، اجاره و...
• ·        بوییدن چیزهای خوشبو و عطر حتی گیاهان خوشبو همراه با لذت
• ·        جدال در امور دینی و دنیوی برای غلبه به دیگری و اظهار فضل و برتری بر او
• ·        استمنا و امور جنسی و شهوت آمیز هر چند سهوی و اگر از روی شهوت باشد احتیاط واجب است مجددا آن را تکرار کند

مبحث هفتم احکام بانوان

حیض
نشانه های خون حیض

• ·        غلظت
• ·        سرخ یا مایل به سرخ
• ·        سرخ یا مایل به سیاهی
• ·        خروج اغلب با سوزش و گرما و فشار

شرایط حائض

• ·        بالغ باشد.
• ·        یائسه نباشد)سادات تا قبل شصت سال و غیرسادات تا قبل پنجاه سال(
• ·        خونریزی از سه روز کمتر نباشد.
• ·        خونریزی از ده روز بیشتر نباشد.
• ·        متوالی بودن خون در سه روز.
• ·        استمرار خون در سه روز اول.
• ·        فاصله ی دو حیض حداقل ده روز باشد.

اقسام زنان حائض

• ·        مبتدئه: اولین بار است که خون حیض می بیند
• ·        مضطربه: اولین بار نیست ولی هنوز عادات منظمی پیدا نکرده است
• ·        ناسیه: عادت خود را فراموش کرده است.
• ·        وقتیه و عددیه: دوبار پشت سر هم در وقت معین حیض شروع شده است و در وقت معین به پایان رسیده است هم از لحاظ تعداد روز هماهنگ است و هم از لحاظ وقت
• ·        وقتیه: دوماه پشت سر هم وقت شروع حیض هماهنگ است ولی تعداد روزهای حیض هماهنگ نیست
• ·        عددیه: دوماه پشت سر هم وقت شروع حیض هماهنگ نیست  و تعداد روزها هماهنگ است

محرمات حائض:

• ·        نماز خواندن
• ·        آمیزش با همسر از جلو حرام.از پشت کراهت شدید،ملاعبه بی اشکال است
• ·        محرمات جنب

 

نفاس
هنگام زایمان از زمانی که بچه از شکم مادر خارج شود تا ده روز نفاس است که فقط مربوط به ولادت کودک است و شروع آن زمانی است که اولین عضو بچه خارج شود و اگر قبل از آن خونریزی داشته باشد،نفاس نیست و از ده روز نمی گذرد

 

 

استحاضه

نشانه های خون استحاضه

• ·        سرد
• ·        زرد رنگ
• ·        غالبا بدون فشار و سوزش و خارش و بدون غلظت است  ولی ممکن است گاهی پر رنگ،غلیظ،با فشار و سوزش خارج شود.

اقسام خون استحاضه:

• ·        قلیله)راه تشخیص:اگر خون روی پنبه باشد و به پشت آن سرایت نکند(.
• ·        متوسطه)راه تشخیص:اگر خون روی پنبه به طرف دیگر آن هم سرایت کند(.
• ·        کثیره)راه تشخیص:اگر خون روی پنبه به طرف دیگر هم سرایت کند و روی لباس جاری شده باشد(.

اعمال استحاضه قلیله قبل از هر نماز:

• ·        تطهیر بدن
• ·        تعویض پنبه
• ·        وضو گرفتن
• ·        ترس از ضرر نداشته باشد باید از خون جلوگیری کند.

اعمال استحاضه متوسطه:

• ·        اعمال استحاضه قلیله را انجام دهد.
• ·        باید قبل از نماز غسل انجام دهد.

اعمال استحاضه کثیره:

• ·        اعمال استحاضه قلیله را انجام دهد.
• ·        در هر نماز غسل کند

شک در استحاضه:

• ·        نمی دانسته قلیله است یا کثیره،باید طبق قلیله عمل کند.
• ·        نمی داند متوسطه است یا کثیره،باید طبق متوسطه عمل کند.
• ·        نمی داند قلیله است یا متوسطه یا کثیره،باید طبق قلیله عمل کند.)طبق نظر مراجع(
• ·        اگر کسی می ترسد که خونریزی پیدا بکند باید سریعا نماز را بخواند و اگر حین نماز خونریزی کرد،باید نماز را اعاده کند.
• ·        اگر بر کسی هم وضو واجب بود هم غسل فرقی نمی کند کدام را اول انجام دهد اما به نظر برخی مراجع،وضو قبل از غسل بهتر است.
• ·        اگر مستحاضه کاری را که به او واجب است ترک کند،نمازش باطل است.
• ·        اگر استحاضه در باطن باشد،غسل و وضو را باطل نمی کند.فقط در صورت خروج،غسل و وضو باطل می شود حتی اگر کم باشد.

تغییر خون استحاضه:

• ·        از درجه ی پایین به بالا برود : الف(قلیله، متوسطه شود. ب(قلیله، کثیره شود.  ج(متوسطه،کثیره شود
• ·        از درجه ی بالا به پایین تر آید.الف(کثیره،متوسطه شود. ب(کثیره،قلیله شود. ج( متوسطه،قلیله شود.
• ·        اگر قلیله متوسطه شود:قبل از نماز باید وظیفه ی بالاتر را انجام دهد.
• ·        اگر قلیله کثیره شود:در بین نماز،نماز باطل است.باید با انجام دادن وظیفه ی بالاتر،نماز را دوباره تکرار کند.
• ·        اگر متوسطه،کثیره شود:بعد از نماز،نمازی که خوانده درست است.اما برای نماز های بعدی باید وظیفه ی مراحل بالاتر را انجام دهد.
• ·        اگر کثیره متوسطه شود:قبل از نماز برای نماز جدید،وظیفه ی سابق را انجام دهد.
• ·        اگر کثیره قلیله شود:در بین نماز،نماز صحیح است اما برای نماز اول باید وظایف سابق و برای نماز های بعدی وظایف جدید را انجام دهد.
• ·        اگر متوسطه قلیله شود:نماز صحیح است اما برای نماز بعدی باید وظایف سابق را انجام دهد.

نکات:

• ·        اگر قبل از نماز یا بعد از استحاضه قلیله پاک شود باید خود را تطهیر کند و برای نماز وضو بگیرد.
• ·        اگر بین نماز از استحاضه قلیله پاک شود،باید نماز را قطع کند و خود را تطهیر کند و دوباره وضو بگیرد.
• ·        در زمان استحاضه کثیره قبل از نماز باید برای نماز جدید وظایف مستحاضه ی کثیره را انجام دهد
• ·        اگر در بین نماز از استحاضه کثیره پاک شد  باید نماز را قطع کند،وظایف استحاضه ی کثیره را انجام دهد و دوباره نماز را اعاده کند
• ·        اگر بعد از نماز متوجه  شود ،نماز خوانده شده صحیح است اما برای نماز های بعدی باید وظایف استحاضه کثیره را انجام دهد

حکم برخی اعمال:

• ·        آنچه برای نماز واجب بود باید انجام دهد بنابر احتیاط واجب باید برای هر کدام غسل و وضوی جداگانه بگیرد.
• ·        در نماز مستحب،وظایف مستحاضه را انجام دهد،نمازش صحیح است.
• ·        نماز احتیاط،سجده ی سهو ،قضای سجده یا تشهد فراموش شده،اگر فورا بعد نماز انجام دهد نیاز به انجام کارهای مستحاضه ندارد.
• ·        مستحاضه ی قلیله باید روزه را بجا آورد و کارهایی که برای نماز واجب است برای روزه واجب نیست.
• ·        مستحاضه ی متوسطه روزه بر او واجب است.
• ·        در استحاضه ی کثیره تمام غسل هایی که بر او واجب است را انجام دهد بنابر احتیاط باید شب قبل انجام دهد.
• ·        بنابر احتیاط واجب زن مستحاضه در زمان روزه از خروج خون جلوگیری کند.
• ·        لمس قرآن یا اسامی خدا در زمان استحاضه قلیله،وضو بگیرد کافی است ولی در متوسطه و کثیره،وضو و غسل بگیرد.
  وارد شدن به مسجد الحرام و مسجد النبی یا توقف در مساجد،در سه حالت وضو و غسل واجب نیست البته بنا بر احتیاط مستحب انجام شوند بهتر است.
• ·        آمیزش در استحاضه قلیله مانعی ندارد.  ولی در متوسطه و کثیره:اگر در وقت نماز باشد همان غسل و وضو کفایت می کند هر چند از نماز فاصله گرفته باشد.در غیر وقت نماز بنا بر احتیاط واجب باید غسل و وضو را انجام دهد.
• ·        اگر در موقع غسل خون قطع نشود وضو صحیح است و اگر در بین نماز خون قطع شود و مستحاضه نفهمد که کاملا خونریزی قطع شده یا نه و بعد نماز بفهمد باید غسل و وضو و نماز تکرار شود.
• ·        اگر در موقع غسل استحاضه به کثیره تبدیل شود،باید غسل دوباره تکرار شود
• ·        اگر مستحاضه بداند که قبل از تمام شدن وقت نماز پاک می شود باید نماز را در پاکی بخواند.